Wist je dat bijna elke volwassene wel een trigger heeft die stress of angst veroorzaakt? Tegen de tijd dat we volwassen zijn en een volwassen leven leiden heeft bijna 90% van de mensen wel iets in zijn of haar leven meegemaakt dat een (mini) trauma achtergelaten heeft. Het plotselinge verlies van een geliefde, een schadelijke relatie, faalangst bij prestatiedruk, een verstoord vertrouwen of veel verhuizingen als kind. Bijna alles wat heftige negatieve emoties en gevoelens oproept of waardoor stabiliteit en houvast wegvallen kan zoiets veroorzaken.
Toch is het zo dat, ondanks dat bijna iedereen dit op een punt in zijn leven meemaakt, angst en stress een taboe zijn om over te praten. Het toont zwakte en dat is iets wat de huidige maatschappij, waarin wij altijd 100% moeten kunnen geven, niet wil zien. Maar als bijna iedereen weleens last van angst en stress heeft, is het dan wel een zwakte? Is het niet gewoon menselijk?
Angst en stress komen voor. Het is normaal. Het hoort bij mens zijn op de manier waarop wij dat in deze tijd zijn: met veel op ons bord. We mogen onszelf dan heel geëvolueerd vinden, in werkelijkheid loopt ons oerbrein duizenden jaren achter en is nog helemaal niet zo gewend aan alle uitdagingen, prikkels en eisen van het moderne leven.
In dit artikel wil ik je wat meer uitleggen over trauma’s, angst en stress vanuit een ander perspectief. Namelijk vanuit de kant van jouw lichaam. Vraag jij je weleens af “Waarom doet mijn lichaam dit toch?” “Waarom reageer ik altijd zo terwijl ik dat eigenlijk helemaal niet wil?” “Ik wilde dat het gewoon stopte.” en “Wat kan ik ertegen doen?” Ik hoop dat je op al deze vragen na dit artikel een duidelijker antwoord hebt.
Waarom ontstaan angst en stress?
Een trauma is een psychisch letsel dat ontstaan is na een erge gebeurtenis. Je kunt het je voorstellen als een soort psychisch litteken. Het kan ontstaan door een plotselinge heftige gebeurtenis (vergelijkbaar met wanneer jezelf in één keer heel diep zou snijden aan iets scherps) of door een minder heftige gebeurtenis die zich vaak herhaalt (vergelijkbaar met wanneer je een klein wondje met een korstje hebt maar dit telkens weer open blijft halen). In beide gevallen ontstaat er een litteken. En net zoals dat je een litteken op je huid blijft zien, onthoudt je lichaam ook zo’n psychisch litteken.
Jouw lichaam weet dat de situatie die dit psychische litteken veroorzaakte jou schade heeft opgeleverd en wil jou als gevolg hiervan beter beschermen tegen herhaling. Om deze reden zorgt het ervoor dat alles rondom de situatie beter present blijft in je hersenen. Je herinnert je duidelijker stemmen, geuren, klanken, locaties en gebeurtenissen die hiermee te maken hebben. En al deze herinneringen fungeren als cues die in het vervolg jouw alarmbellen laten afgaan.
Stress
Wanneer je in een nieuwe situatie terechtkomt waarin je hersenen één van deze cues herkennen, gaat er een alarmbelletje af om jou te waarschuwen: “Pas op, dit lijkt heel erg op een situatie die je eerder hebt meegemaakt! Blijf alert zodat je niks vervelends meemaakt.” Die alarmbel ervaar jij als stress. Bij stress zijn je adrenaline en cortisol verhoogt en dit zorgt ervoor dat je scherper kunt nadenken en indien nodig, sneller kunt reageren. Maar het zorgt ook voor een ongemakkelijk en opgejaagd gevoel. Het liefste zou je de situatie willen ontwijken.
Angst
Angst is anders dan stress. En het belangrijke verschil tussen de twee is het gevoel van hulpeloosheid. Waar stress een alarmbel is van je lichaam die je waarschuwt, is angst een sterk signaal om een situatie op te zoeken waarin je weer controle hebt. Vandaar dat angst mensen er vaak toe aanzet om houvast en steun te zoeken of zich te richten op aspecten die zij makkelijk kunnen controleren (bijvoorbeeld zoals bij een eetstoornis).
Bij angst zul je het bijvoorbeeld prettiger vinden om je aan dingen vast te houden. Dit kan een deken, knuffel, je partner, de muur, of zelfs je eigen hand zijn. Maar het kan ook zijn dat je figuurlijk “vasthoudt” aan dingen uit een tijd waarin jij je veilig voelde en bijvoorbeeld ineens heel graag oude nummers luistert of behoefte hebt om iets uit je jeugd vaak te eten. Dit heeft allemaal te maken met het willen hebben van houvast zodat je het gevoel van controle weer terug krijgt en de angst verdwijnt.
Het verschil tussen stress en angst
Stress
Hoewel stress en angst ontzettend vervelend aanvoelen en zoals je inmiddels gelezen hebt, een belangrijke functie hebben, zijn ze niet altijd zo ernstig als ze aanvoelen. Je kunt je de alarmbel stress voorstellen als een stoplicht dat op rood gaat. Jij fietst in hard tempo op de kruising af en ineens springt het licht op rood. STRESS! Maar dat betekent niet dat er ook daadwerkelijk al gevaar is dat je onder een auto komt te liggen. Soms is de kruising helemaal leeg en kom je ondanks het rode licht nog veilig over.
Interactief: Je kunt eens proberen om het gevoel van stress als een signaal te zien dat je moet opletten. Vraag jezelf af waarom je lichaam je een alarmbel geeft. Wat gebeurt er in deze situatie die de alarmbel oproept? Probeer te pauzeren, kijk om je heen (wees alert) en bepaal of de alarmbel een terecht signaal was.
Is het antwoord ja? Probeer jezelf dan uit de situatie te verwijderen.
Is het antwoord nee? Probeer de situatie dan te rationaliseren. Stel jezelf gerust (Ja, ik zie dat het stoplicht rood is, maar de kruising is leeg, het komt goed.)
Angst
Waar de alarmbel stress het nog wel eens fout kan hebben, klopt het gevoel van angst meestal wel. Je bevindt je wellicht inderdaad in een situatie waarin jouw eigen controle vermindert is. Toch hoeft dit nog geen reden voor paniek te zijn. We hoeven niet over elke situatie controle te hebben zodat deze goed komt. Sterker nog, soms is het heel goed dat anderen en niet wij de controle hebben. Maar daarvoor moeten wij ze wel vertrouwen.
Interactief: Vraag jezelf af waarom je angst ervaart. Op welk gebied ervaar je controle-verlies? Vraag jezelf af je deze controle wel zou willen hebben? (Het besturen van een vliegtuig kun je bijvoorbeeld beter aan een piloot over laten, diegene weet wat hij doet). Probeer diegene die in deze situatie in controle is, de controle en het vertrouwen te geven. Voelt dit (nog) niet goed, probeer dan zelf een bepaalde mate aan controle te krijgen in de situatie. Bedenk een lijst met alle dingen waarover je in deze situatie wél controle hebt.
Bij zowel angst als stress kun je in beide gevallen altijd uit de situatie stappen en een andere situatie opzoeken als het te veel voor je is. Geef jezelf de tijd om telkens langzaam een stapje verder te gaan.
Tips wanneer je angst of stress ervaart
Doe wat je moet doen
Vaak voelen we wel wat we nodig hebben in een moment van angst of stress maar raken we verstard of schakelen op de automatische piloot. Probeer rationele gedachten op te halen zoals in het interactieve deel hierboven beschreven: Wat gebeurt er en wat is nu het beste voor mij om te doen? Probeer jezelf dat te geven.
Leer ‘nee’ zeggen
Niemand hoeft jouw angst of stress triggers volledig te begrijpen, als jij ze maar begrijpt, herkent en ernaar handelt. Wanneer iets niet goed voelt, wat het ook is en hoe stom of klein het ook lijkt, oefen met ‘nee’ zeggen. Met elke keer opkomen voor jezelf wordt je sterker.
Koud water
Wanneer stress naar je hoofd stijgt, kan de hitte je letterlijk uitslaan. Het helpt om een glas ijskoud water te drinken (met ijsklontjes het liefste) en een paar minuten ijskoud water over je polsen te laten lopen. Dit houdt letterlijk je hoofd “koel”.
Werk eraan
Een nadeel van stress en angst triggers is dat ze meestal niet vanzelf verdwijnen. Je moet ermee aan de slag. Dit kan op verschillende manieren. Bijvoorbeeld met een psycholoog (in ernstige gevallen), maar ook door meditatie of zelfhulpboeken. Een boekje dat ik zelf gebruik om meer inzicht te krijgen en te werken aan mijn triggers is de journal ‘Stress Less’ van CGD London. Erg rustig en positief geformuleerd in kleine, heldere stappen.
Ken je triggers
Maak een lijst met de cues (situaties, locaties, mensen, geluiden, etc.) die jou triggeren. Maak daarnaast een tweede lijst met alle dingen die jou op dat moment helpen. Indien je er controle over hebt, ga triggers dan op tijd uit de weg maar ga er naderhand wel mee aan de slag! Zo kom je telkens als je ze opnieuw tegenkomt een stapje verder.
Blijf oefenen
Angst en stress zijn geen eindstaat en niet je vijanden. Het zijn begeleiders, een soort security die iets te scherp is afgesteld. Een waakhond die al blaft als de postbode langskomt. Maar je kunt ze leren om het rustiger aan te doen met de alarmsignalen. Neem je tijd en je zult merken dat er elke keer al kleine dingen veranderen.
Evalueer
En daarvoor is het belangrijk situaties te evalueren. Vraag jezelf af hoe situatie x ging. Wat ging beter dan de vorige keer? Wanneer zette het punt in waarop je uit de situatie moest stappen? Was dat later dan de vorige keer? Hoe onrustig voelde jij je op een schaal van 1-10? Was dit getal lager dan de vorige keer? Enz.
Zorg voor een goede basis
Regelmatig sporten, prettige sociale contacten, quality me-time, een gezonde voeding en slaap doen je lichaam goed en maken je sterker. Hoe sterker je lichamelijk in je schoenen staat, hoe beter je triggers kunt duiden, rationeel kunt denken en op tijd kunt handelen wanneer dat nodig is.
Heeft dit artikel jou geholpen? Dan kan het misschien ook anderen helpen. Deel het gerust of stuur het door.
