Welk nut heeft eten? Als je deze vraag vanuit een biologisch oogpunt beantwoordt is het simpel: eten zorgt ervoor dat we niet dood gaan. Dit is de belangrijkste functie van eten, maar het is niet de enige. Eten heeft ook een werking op ons zenuwstelsel en dit is weer nauw verbonden met hoe wij dingen ervaren. Zo kan eten een manier zijn om jezelf dingen juist wel of niet te laten voelen. Denk bij dingen die je niet zou willen voelen bijvoorbeeld aan verveling, angst of onrust. En bij dingen die je misschien juist wel wilt voelen aan gezelligheid, samenhorigheid of comfort. Door op bepaalde gevoelens te reageren met eten, leer je jezelf aan dat eten de oplossing is voor fijne gevoelens die je wel en vervelende gevoelens die je niet wilt voelen. Wanneer je dit doet, spreek je van emotie-eten.

Verschillende emoties kunnen overeten triggeren. Door ze te herkennen, kun je leren de emotie die je voelt los te koppelen van eten en op een andere manier te beantwoorden. De 8 meest voorkomende emoties die voor overeten zorgen en hoe dit werkt lees je hier:

1. Verdriet of zelfmedelijden

In films wordt deze eet-emotie vaak overdreven gepresenteerd met een vrouw die een bak Ben & Jerry’s leeg eet uit liefdesverdriet. Een meer realistische versie daarvan is bijvoorbeeld de combinatie ongesteld zijn en chocola nodig hebben. Of eten bestellen na een hangover. In deze situaties troost je jezelf en je vervelende gevoelens met eten. Eten zorgt daarbij voor een serotonine-boost, waardoor je je heel even beter gaat voelen. Dit gevoel is echter van korte duur en wordt vaak snel overschaduwd door gevoelens van schuld en schaamte. Door te eten uit verdriet en zelfmedelijden voel je je daardoor juist nog slechter.

2. Stress

Eten vanuit stress heeft niet alleen een psychische werking (afleiding en geruststelling) maar ook een lichamelijke. Wanneer je veel stress ervaart, stijgt het cortisolgehalte in je bloed. En als dit het geval is, concludeert je lichaam vanuit de oertijd dat er veel energie snel beschikbaar moet zijn om eventueel te vluchten en te overleven. Hierdoor stijgt je trek in zoete en koolhydraatrijke producten die deze energie kunnen leveren. In ons moderne leven is dit natuurlijk niet meer nodig en stressvolle evenementen worden zelden opgevolgd door grote lichamelijke inspanningen. Het oer-mechanisme werkt echter nog steeds en is de reden dat we makkelijk overeten uit stress. 

3. Angst of onrust

Als we eten krijgen we een serotonine-boost. En een van de effecten van serotonine is een gevoel van kalmte en ontspanning. Precies wat we nodig hebben na een hectische dag, terwijl we ons kapot werken voor een deadline, wachten op de uitslag van een test of op een drukke snelweg in een toeterende file staan. Je lichaam weet dat eten een van de beste manier is om jou snel te kalmeren en stuurt je maar al te graag in die richting. Eten bij onrust en angst werkt echt, maar het levert je misschien ook meer eten op een dag op dan je nodig hebt. 

4. Verveling

In de tijd dat we allemaal thuis moesten werken, merkten veel mensen dat ze regelmatig naar de koelkast liepen om die vervolgens even te openen en er iets uit te pakken als een plakje kaas of bakje yoghurt. En dat terwijl ze aangaven niet eens honger te hebben. Bij verveling zijn we vaak maar half present. We doen eigenlijk iets anders (zoom-meeting) maar zijn niet genoeg geprikkeld om onszelf er volledig bij te houden. Het resultaat is dat je brein op eigen houtje dingen gaat doen en beslissingen gaat nemen om zichzelf bezig te houden. En omdat je voor de helft ook iets anders doet, heb je er maar weinig controle over. Je bent niet in staat kritisch na te denken over de keuzes die je maakt of behoeftes die je hebt. 

5. Nostalgie

Eten uit nostalgie ontstaat door een herinnering die je aan het verleden hebt. Sommige herinneringen worden opgeslagen als een objectieve gebeurtenis en een serie gebeurde feiten. Bij andere, vaak betekenisvolle, herinneringen worden ook subjectieve waarnemingen opgeslagen. Je herinnert je het gevoel, de geur, gedachten, klanken en smaken die bij een herinnering horen. Zonder dat je het doorhebt, is eten dat een rol speelt in een van je levendige herinneringen sterker op de voorgrond. Hierdoor hoef je soms maar langs een snackbar te lopen en direct zin te krijgen in de softijsjes die je als kind at.  

6. Beloning

Wanneer je eten gebruikt als beloning zul je situaties herkennen als het vieren van je verdiende weekend met een borrelplankje of een lange autorit met een stop bij Mcdonald’s. Misschien geef je zelf ook wel eens chocola cadeau als iemand geslaagd is of gepromoveerd. We lijken in veel aspecten meer op dieren dan we denken (en leuk vinden). De manier waarop we onze huisdieren aangeleerd hebben dat ze een snoepje krijgen als beloning voor een trucje, verschilt namelijk niet zo erg van hoe we onszelf belonen met eten voor de prestaties die we leveren. Eten gebruiken als beloning krijg je vaak in je jeugd door je ouders aangeleerd en zet je als volwassene in je eigen leven voort. En hoewel het natuurlijk prima is om bijzondere prestaties ook met eten te vieren, helpt het ook weer niet als je het meerdere keren per week doet.

7. Eenzaamheid of leegte

Gevoelens van eenzaamheid en leegte zijn vaak gevolgen van andere negatieve gevoelens. Eten kalmeert deze gevoelens en de sensatie “vol” te zijn geeft tegelijkertijd het gevoel weer “heel” en niet meer leeg te zijn. Eten heeft het vermogen om je een knuffel te geven, maar dan van binnen. Jammer genoeg is dit niet van oneindige duur en moet je blijven eten om de prettige gevoelens te blijven ervaren. Eten uit eenzaamheid en leegte werkt tijdelijk maar lost onderliggende problemen en gevoelens niet voor je op waardoor ze terug zullen blijven komen.

8. Gezelligheid 

De meeste mensen zijn verbaasd als ze leren dat eten uit gezelligheid ook emotie-eten is. In dit geval eet je om leuk mee te doen, niet op te vallen of een gevoel van samenhorigheid te hebben. Deze factoren wegen vaak zwaarder dan de factoren of je überhaupt wel honger hebt en of je de dingen lekker vindt die aangeboden worden. Hier geef je zelden gehoor aan als de vraag gesteld wordt “Jij toch ook een stukje taart?” of “Nog een wijntje?”. Een gevolg is dat je je lichamelijke behoeftes makkelijker negeert en overeet. Een keertje niet zo erg, maar met veel sociale etentjes kan het oplopen en gevolgen hebben die je misschien niet zo prettig vindt.

Emotie-eten is niet altijd slecht. De meeste mensen eten wel eens vanuit een emotie. Pas wanneer het vaker voorkomt en invloed krijgt op je dagelijks leven en stemming is het slim om eens te kijken welke emoties en behoeftes jou aanzetten tot overeten en hoe je deze anders kunt beantwoorden. 

Heeft dit artikel jou geholpen? Dan kan het misschien ook anderen helpen! Deel het gerust of stuur het door.